Bardzo wiele pisze się o tym, jak bakteriofagi zostały od razu wykorzystane przez naukowców i medyków, jednak nie zawsze wyglądało to tak kolorowo. Po odkryciu Twort’a i d’Herelle pojawiło się kilku przeciwników teorii na temat tego, czym są bakteriofagi, dlatego warto o tym wspomnieć. Bardziej jednak skupimy się na współpracy d’Herelle z Georgem Eliavą.

Przeciwnicy d’Herelle

Jules Bordet i Andre Gratia prowadzili zaciętą wymianę zdań z odkrywcami bakteriofagów uważając, że są to enzymy pochodzące z bakterii. Pamiętajmy, że mikroskopia elektronowa, która umożliwia nam zaobserwować tak małe mikroorganizmy jak wirusy została opracowana dopiero w 1931 r, a wizualizacja bakteriofagów pod mikroskopem elektoronowym została wykonana w 1940 r. Dlatego też, nie można było obalić w stu procentach twierdzeń Bordet’a. W trakcie rozwoju wiedzy na temat o bakteriofagów pojawiło się też więcej spekulacji na temat tego, czym tak naprawdę są bakteriofagi. Między innymi Nikolai Gamaleja zasugerował, że fagi to ani wirusy, ani enzymy, tylko skurczona bakteria zdolna do przejścia przez filtry. Porzucił on jednak tę hipotezę w 1930 roku.

Współpraca George’a Eliavy i Felixa d’Herelle

George (albo Giorgi) Eliava, to bez wątpienia zasłużona postać w dziejach początków pracy z bakteriofagami. O jego przykrym losie napiszę w kolejnym artykule, bo w 1937 został zatrzymany przez NKWD, nazwany wrogiem publicznym oraz stracony razem ze swoją żoną.

Goeroge Eliava w latach 1919-1921, 1925-1927 oraz 1931 pracował w Instytucie Pasteur’a w Paryżu. Prowadził tam badania z wieloma znakomitymi bakteriologami i w 1920 r. poznał Felixa d’Herelle. Eliava w 1923 r. założył Instytut Bakteriologii w Tblisi, który istnieje do dziś pod nazwą: Instytut Bakteriofagów, Mikrobiologii i Wirusów im. Georga Eliavy.

Eliava i d’Herelle odkryli wspólnie lizyny bakteriofagowe. Oboje też już w 1921 r. badali odpowiedź immunologiczną na terapię fagową. Eliava współpracując też z innymi naukowcami badał adsorpcję fagów na leukocytach, przepuszczalność przez łożysko a także wyszedł z założeniem (jako jeden z pierwszych), że fagi mogą mieć wpływ na zmianę natury gospodarza bakteryjnego.

d’Herelle w Gruzji

Eliava zaprosił d’Herelle do Gruzji, gdzie pracowali razem w latach 1933-1935 także z innymi badaczami z tego kraju. W Gruzji d’Herelle ukończył swoją pracę „Bacteriophage and the Phenomenon of Recovery”, która została przez Eliavę przetłumaczona na rosyjski i opublikowana w wydawnictwie Uniwersytetu Tblisi.  W czasie pobytu w Gruzji oboje jeździli po ZSSR uczestnicząc w wielu konferencjach i opowiadając o wynikach swoich badań nad bakteriofagami.

D’Herelle nawet chciał przenieść się tam na stałe, jednak plany te pokrzyżowane zostały w 1937 r. z przyczyny wspomnianej na początku tego rozdziału. Powrócił on do Paryża a po rozpoczęciu II Wojny Światowej został internowany ze względu na swoje Kanadyjskie pochodzenie. Zmarł  22.02.1949 r. raczej zapomniany przez wielu ludzi.

To jest kolejna część historii początków poznawania bakteriofagów. Wiele przeciwności czeka na naukowców także i dziś. Udowodniono, że bakteriofagi, to wirusy a większości z nas kojarzą się one z groźnymi chorobami. Chociaż wykazano, że bakteriofagi lizują tylko komórki bakteryjne i archeony, to nie każdy potrafi się w tym odnaleźć. Kolejna część historii pojawi się wkrótce. Prowadzi się coraz więcej badań nad bezpieczeństwem wykorzystania fagoterapii oraz jej wpływu na nasze organizmy. Z pewnością jest to inny temat, którym warto się zająć i też wkrótce pojawi się o tym artykuł na blogu.

Literatura

1. Chanishvili, N., Myelnikov, D., & Blauvelt, T. K. (2022). Professor Giorgi Eliava and the Eliava Institute of Bacteriophage. Therapy, Applications, and Research, 3(2), 71-80. DOI: 10.1089/phage.2022.0016
2. Erick J. Vandamme i Kristien Mortelmans (2018). A Century of Bacteriophage Research and Applications: Impact on Biotechnology, Health, Ecology and Economy! Journal of Chemical Technology & Biotechnology. DOI: 10.1002/jctb.5810
3. Myelnikov, D. (2018). An alternative cure: the adoption and survival of bacteriophage therapy in the USSR, 1922–1955. Journal of the History of Medicine and Allied Sciences, 73(4), 385-411. DOI: 10.1093/jhmas/jry024
4. Nina Chanishvili (2012). Phage Therapy—History from Twort and d’Herelle Through Soviet Experience to Current Approaches. Advances in Virus Research. DOI: 10.1016/B978-0-12-394438-2.00001-3
5. Note by M. F. d’Herelle, presented by M. Roux (2011). On an invisible microbe antagonistic to dysentery bacilli.  Comptes Rendus Academie des Sciences 1917; 165:373–5, Bacteriophage, DOI: 10.4161/bact.1.1.14941