Chociaż za ojców odpowiadających za odkrycie bakteriofagów uważa się Fredericka Tworta i Felixa d’Herelle, to pierwsze wzmianki o tych wirusach można już usłyszeć w 1896r. Ernest Hanbury Hankin (brytyjski bakteriolog) badał wody Gangesu i Jamuna w mieście Agra. Próbki pobierał przy wejściu rzeki do miasta i przy jej wyjściu. Starał się on policzyć ilość bakterii Vibrio cholerae w 1 mm³. Okazało się, że przy wejściu wód do miasta ilość komórek bakterii w 1 mm³ wyniosła 100 000, podczas gdy w próbkach pobranych przy wyjściu rzeki z miasta było to zaledwie 90 komórek w 1 mm³. Był to tego czasu fenomen, który nie znalazł wytłumaczenia, na to samooczyszczanie się wody.

Niedługo potem, bo w roku 1898, Nikolai Gamaleia (ukraińsko-rosyjski mikrobiolog, w literaturze występują dwa zapisy nazwiska: ten, którego używam i Gamaleya) obserwował w wodzie lizę komórek bakterii Bacillus anthracis. Gamaleia w 1896 r. udał się do laboratorium Pasteura’a, by nauczyć się tam metod polegających na przygotowaniu i podawaniu szczepionek przeciw wściekliźnie. Został tam wysłany przez Odeskie Towarzystwo Lekarzy, po czym wrócił i zaadaptował te metody do pracy z takimi chorobami jak wścieklizna, wąglik i wieloma innymi.

Chromatoliza i odkrycie bakteriolizyny przez Gamaleia – krok do poznania bakteriofagów

Gamaleia badał wiele związków chemicznych pod kątem zdolności do przeprowadzenia chromatolizy. Doświadczenia prowadził na kilku szczepach bakteryjnych, ale wtedy akurat głównie skupił się na Bacillus anthracis. Traktował on te bakterie kwasem octowym, w wyniku czego powstał osad, doszło tam do chromatolizy. Ogłosił on, że osad, który zebrał na filtrze i rozpuścił za pomocą amoniaku jest bakteriolizyną – czymś, co niszczy bakterie. Ta substancja była wyjątkowa w porównaniu do innych, bo nie tylko powodowała chromatolizę, ale także całkowite zniszczenie bakterii. Do lizy bakterii za pomocą tej substancji doszło po od sześciu do dwunastu godzin. Co więcej substancja ta mogła się przenosić. Gamaleia zadał sobie kilka pytań i doszedł do wniosku, że ten czynnik lityczny jest specyficzny i można go namnażać. Był to wielki krok w kierunku odkrycia bakteriofagów. Badania te były jednak pisane w języku rosyjskim, dlatego pozostała część świata usłyszała o nich nieco później.

Literatura

1. Dorothy M. Schullian. „An 1898 Report by Gamaleya for a Lytic Agent Specific for Bacillus anthracis”.
2. Agata Anna Cisek, Iwona Dąbrowska, Karolina Paulina Gregorczyk, Zbigniew Wyżewski (2017). Phage therapy in bacterial infections treatment: one hundred years after the discovery of bacteriophages. Current Microbiology. DOI 10.1007/s00284-016-1166-x
3. Kochhar R (2020). The virus in the rivers: histories and antibiotic afterlives of the bacteriophage at the sangam in Allahabad. Notes and Records of the Royal Society of London. DOI: 10.1098/rsnr.2020.0019.