Dowiedzieliśmy się, że Giorgi Eliava to naukowiec, który przyczynił się do silnego rozwoju fagoterapii na terenie Gruzji. Dokonał też wiele odkryć związanych za bakteriofagami, które pozwoliły uzyskać wiele odpowiedzi i zadań kolejne pytania. d’Herelle został przez Eliavę zaproszony do Gruzji. Co działo się dalej?

d’Herelle w Gruzji

d’Herelle skorzystał z zaproszenia Eliavy i przebywał w Gruzji przez 18 miesięcy w latach 1933-1935. Chciał nawet zostać w Tblisi na stałe. Oboje naukowców brało udział w wielu konferencjach na terenie ZSSR. Opowiadali o swoich badaniach i szerzyli wiedzę na temat fagów.

Swoją drogą zaangażowanie obu panów w rozwój fagoterapii było ogromne. Byli zdeterminowani i przekonani, że jest to wielki krok w walce z patogenami, które w tamtym czasie wywoływały śmiertelne choroby.

Giorgi Eliava „Wrogiem Ludu”

Nagle na początku 1937 r. Giorgi Eliava został aresztowany przez Stalinowski Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych i ogłoszony „Wrogiem Ludu”. Jego żonę Melanię Wohl-Lewicką także aresztowano, a pasierbicę Hannę zesłano do Żezkazganu w Kazachstanie. W ZSSR był to okropny czas dla mieszkańców, bo w tych latach trwał Wielki Terror. W tym czasie około 14 000 ludności Gruzińskiej skazano na śmierć a drugie tyle zesłano. Wśród ofiar było wielu przyjaciół Eliavy, większość z nich również przebywała za granicą. Latem 1937 roku zapadł wyrok skazujący Eliavę na śmierć.

Wyrok komisji

Według rzekomo zebranych dowodów przeciw Eliavie miał on w 1918 r. zostać zwerbowany przez Francuskie Służby Wywiadowcze w celu zbierania i przekazywania informacji o wpływie Francji na Gruzinów a także na całe państwo. Według oskarżyciela w 1924 r. Eliava zwerbował gruzińskiego pułkownika do dostarczania informacji z Armii Czerwonej na jej temat, za co miał otrzymywać wynagrodzenie.

Eliava miał też współpracować z Brytyjskim Wywiadem i po powrocie do Gruzji nawiązać kontakt z tamtejszymi urzędnikami. Podobno planował wykorzystać różne bakteriologiczne środki w celu sabotażu i ataku na Armię Radziecką w przypadku wojny. Eliava miał „przyznać się” 7-9.06.1937 r. za co Sąd Najwyższy Gruzińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej skazał go na karę śmierci. Wyrok został wykonany w 9.07.1937 r. (albo 10.07., źródła podają różnie). Żona Giorgiego Eliavy zmarła w więzieniu 17.11.1938 r.

Przywrócenie prawdy o Giorgim Eliavie

Imię Eliavy eliminowano i starano się zatrzeć ślady po nim na wiele sposobów (Ryc. 1). Usuwano go ze zdjęć, jego nazwisko z książek. W oficjalnych publikacjach na temat jego badań pomijano go. Imię Eliavy a także wielu innych ofiar Wielkiego Terroru zostało zrehabilitowane w 1957 r.

Pomimo zakazu wspominania Eliavy w Wielkim Terrorze tak naprawdę jego imię nie zostało zapomniane. Prawdziwe informacje o Eliavie były trzymane w sekrecie. Instytut założony przez Eliavę także przetrwał i istnieje do dziś. W lipcu 2023 r. odbędzie się w Tblisi duża konferencja „Viruses of Microbes”, która ma miejsce co dwa lata (ostatnio odbywa się co roku ze względu na przerwę związaną z Covid-19, dlatego rok temu miała miejsce przesunięta z 2020 r. konferencja w Portugalii i za rok odbędzie się w Australii).

Literatura

1. Chanishvili, N. (2012). Phage therapy—history from Twort and d’Herelle through Soviet experience to current approaches. Advances in virus research, 83, 3-40. DOI: 10.1016/B978-0-12-394438-2.00001-3
2. Chanishvili, N., Myelnikov, D., & Blauvelt, T. K. (2022). Professor Giorgi Eliava and the Eliava Institute of Bacteriophage. Therapy, Applications, and Research, 3(2), 71-80. DOI: 10.1089/phage.2022.0016
3. Myelnikov, D. (2018). An alternative cure: the adoption and survival of bacteriophage therapy in the USSR, 1922–1955. Journal of the History of Medicine and Allied Sciences, 73(4), 385-411. DOI: 10.1093/jhmas/jry024
4. Uniwersytet Warszawski. Studium Europy Wschodniej. (2007). Pro Georgia: journal of kartvelological studies (No. 15-16). Centre for East European Studies, Oriental Institute, Warsaw University.